ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

Στον κόσμο τούτο χύνεται και σ’ άλλους κόσμους φθάνει (στ. 52)

Πόθος και όραμα και πάθος του Σολωμού που γράφει, επεξεργάζεται μέχρι το 1844, το ημιτελές, όπως τα περισσότερα ποιήματά του, τους ελεύθερους πολιορκημένους, από την Κέρκυρα, είναι να φθάσει, να απλωθεί το μήνυμα που στέλνει, σε όλη την Ελλάδα, μα και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ποιο είναι αυτό το μήνυμά του; Δεν έχω άλλο στο νου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα. Αφορούν και τα δυο τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Χρέος τιμής θεώρησε τη συμμετοχή του κάθε Έλληνα, στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας. Διακαής πόθος – πόνος, να αποκτήσουν τον βίαια απολεσθέντα γεωγραφικό χώρο, μαζί με τον οποίο έχασαν σε μεγάλο βαθμό, την ταυτότητα, την ατομικότητά τους. Το χρέος αυτό προς την πατρίδα, το εκπληρώνει ο ίδιος με την γραφίδα του, γινόμενος συνειδητά ο νέος Πίνδαρος της. 

Στην πορεία του απελευθερωτικού αγώνα, ο Έλληνας δεν δειλιάζει, δεν οπισθοχωρεί μπροστά στα δεινά που τον περιμένουν, στερήσεις, πείνα, θάνατο ,σύμφωνα με τα γραπτά του. Αντίθετα, δίνεται ολόψυχα στον αγώνα, για να καταγραφεί στο πάνθεο των δοξασμένων παιδιών της.

Συγκριτικά με την ανύπαρκτη, ως απαράδεκτη, τεράστια διαφορά αναγνωρισιμότητας μεταξύ των ποιητών Σολωμού και Καβάφη, αυτή ερμηνεύεται συγκρίνοντας από τη μια πλευρά, στα μέσα της εποχής του Εθνικού ποιητή και της εποχής του Αλεξανδρινού. Έχουμε βέβαια, από τη μια μεριά τον Σολωμό της εθνεγερσίας, από την άλλη τον Καβάφη της παρακμάζουσας Αλεξάνδρειας. Κατά δεύτερο λόγο ή κατά ίση μοίρα, έχει να κάνει με τη θεματολογία των ποιητών. Ο Σολωμός απευθύνεται, κυρίως, στους ξεσηκωμένους Έλληνες, ενώ ο Καβάφης με τα φιλοσοφικά του ποιήματα, σε ευρύτερο κύκλο ανθρώπων. Κλείνω αυτή την παράγραφο, με μια αποστροφή του Αλεξάνδρου Ζήρα: Ο Διονύσιος Σολωμός, είναι ο κορυφαίος στην κλίμακα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας ποιητής. (1.)

Ο Μίκης Θεοδωράκης ανάμεσα στα άλλα, έγραψε τα παρακάτω για τον ποιητή: Πέρα από τη μέγιστη λογοτεχνική του αξία, το συναρπαστικό ποίημα του Σολωμού που αργότερα, με την ευκαιρία της Ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα, έγινε ο Εθνικός Ύμνος της πατρίδας μας, είναι, από κάθε άποψη, ένα από τα πιο προοδευτικά ποιητικά έργα που γράφτηκαν ποτέ στην ελληνική γλώσσα. Ως συνθέτης δε, θαυμάζω τον τρόπο με τον οποίο ο Μάντζαρος, ο οποίος έχει δώσει μαθήματα μουσικής στον Σολωμό, ανακάλυψε και έφερε στο φως την εσωτερική μουσική του ποιήματος, όταν το μελοποίησε για τετράφωνη ανδρική χορωδία και πιάνο. Και νοιώθω ευτυχής και δικαιωμένος, γιατί εκείνο που έκαναν ο Μάντζαρος με τον Σολωμό ήταν εκείνο που, τόσες γενιές αργότερα, κάναμε με τον Ρίτσο στον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, με τον Ελύτη στο Άξιον εστί, με τον Σεφέρη στο Μυθιστόρημα…

Μπορεί να φανταστεί κανείς την ελληνική συνείδηση και την ελληνικότητα χωρίς αυτά τα λόγια του Σολωμού για την Ελευθερία να είναι κτήμα όλων των Ελλήνων εδώ και τόσες γενιές; Όχι. Ο Σολωμός και ο Μάντζαρος έβαλαν την μεγάλη τους σφραγίδα στην έννοια και τη συνείδηση της ελληνικότητας. Η ποίηση και η μουσική, χέρι χέρι, στην πιο μεγάλη τους ώρα, ενέπνευσαν γενιές Ελλήνων να αγωνιστούν, τους έδειξαν και τους άνοιξαν το δρόμο προς την Ελευθερία, όπως πάντοτε συμβαίνει. Και όπως, ασφαλώς, θα τον ανοίξουν και πάλι. ( 2.)

Παραπομπές: 1, 2, Από το Κυριακάτικο (18-1-2014) ένθετο αφιέρωμα στον ποιητή, της εφημερίδας «Το Βήμα».

Επιλήσμων παλαιόθεν
και αντιγραφέας εξ ιδίων

Κοσμάς Ηλιάδης